هنر تنظیم در موسیقی
*
نگاهی به کار تنظیم موسیقی
*
محمد مقدم ، شوبرت آواکیان ، اندی جی
*
*
نوشته ی : امیرمحمد. ق
*
*
*
از زمانی که هنر تنظیم موسیقی توسط «واروژان» در ایران باب شد تا به اکنون تنظیم کننده گان متفاوتی را با کارهای مختلفی در زمینه ی هنر تنظیم دیده ایم. در ایران قبل از انقلاب چند تنظیم کننده ی مشخص بودند که کار تنظیم ترانه ها را انجام می دادند، به جز واروژان که خود آورنده ی هنر تنظیم به ایران بود، هنرمندانی چون ناصر چشم آذر و منوچهر چشم آذر در عین آهنگ سازی، تنظیم را نیز برعهده داشتند. کار این هنرمندان مشخص و شفاف است و کارنامه ی هنری شان در دسترس همه.ر
*
در ایران پس از انقلاب که گروه زیادی از هنرمندان موسیقی به خارج از کشور مهاجرت کردند، با گذشت زمان، نام های دیگری در زمینه ی تنظیم ترانه شنیده شد، نام هایی که در ابتدا ناآشنا بود اما به مرور و با گذشت زمان، این نام ها در زمینه ی هنر تنظیم موسقیی شناخته شدند.ر
در ایران پس از انقلاب که گروه زیادی از هنرمندان موسیقی به خارج از کشور مهاجرت کردند، با گذشت زمان، نام های دیگری در زمینه ی تنظیم ترانه شنیده شد، نام هایی که در ابتدا ناآشنا بود اما به مرور و با گذشت زمان، این نام ها در زمینه ی هنر تنظیم موسقیی شناخته شدند.ر
*
هنر تنظيم موسیقی برای سازهای مختلف، هنر انتخاب سازهای مختلف برای اجرای يك اثر موسيقی است. تنظیم ، بخش مهمی از ترانه به حساب می آید و کیفیت آن در چگونگی اثر، دخالت مستقیم دارد. بنابراین یک خواننده باید در انتخاب تنظیم کننده ی خوب، حساسیت خاصی داشته باشد.ر
هنر تنظيم موسیقی برای سازهای مختلف، هنر انتخاب سازهای مختلف برای اجرای يك اثر موسيقی است. تنظیم ، بخش مهمی از ترانه به حساب می آید و کیفیت آن در چگونگی اثر، دخالت مستقیم دارد. بنابراین یک خواننده باید در انتخاب تنظیم کننده ی خوب، حساسیت خاصی داشته باشد.ر
*
در موسیقی دنیا علم تنظیم و آرانژمان موسیقی روز به روز بیش تر رشد می کند، اما در موسیقی ما، هنوز تنظیم هایی را می بینیم که ملودی در هزاران افکت صوتی، ریتم و رنگ آمیزی غیر ملودیک، تکرار بیش از حد تم ها و ملودی ها گم می شود و غیب شدن شخصیت ملودیک به شکلی است که بسیاری از موسیقی های اخیر را به راحتی نمی توان زمزمه کرد، و کار برخی تنظیم کننده ها نیز به حدی درهم برهم است که برای خواننده این امکان وجود ندارد که آن اثر را در اجراهای زنده بخوانند. وقتی برای خواننده این امکان وجود ندارد که ترانه ای را به شکل زنده بر روی صحنه اجرا کند، این به دلیل ضعف تنظیم است.ر
در موسیقی دنیا علم تنظیم و آرانژمان موسیقی روز به روز بیش تر رشد می کند، اما در موسیقی ما، هنوز تنظیم هایی را می بینیم که ملودی در هزاران افکت صوتی، ریتم و رنگ آمیزی غیر ملودیک، تکرار بیش از حد تم ها و ملودی ها گم می شود و غیب شدن شخصیت ملودیک به شکلی است که بسیاری از موسیقی های اخیر را به راحتی نمی توان زمزمه کرد، و کار برخی تنظیم کننده ها نیز به حدی درهم برهم است که برای خواننده این امکان وجود ندارد که آن اثر را در اجراهای زنده بخوانند. وقتی برای خواننده این امکان وجود ندارد که ترانه ای را به شکل زنده بر روی صحنه اجرا کند، این به دلیل ضعف تنظیم است.ر
*
در بیست سال اخیر، در میان نام هایی که به عنوان تنظیم کننده معرفی شده اند شوبرت آواکیان و محمد مقدم کارهای برتری را در زمینه ی تنظیم ارائه دادند. محمد مقدم زمانی که با شهره به مدت طولانی کار کرد، تنظیم های زیبایی را انجام داد و همین طور کار او با خواننده های دیگر نیز ، نیز از زمره کارهای خوب بود.ر
در بیست سال اخیر، در میان نام هایی که به عنوان تنظیم کننده معرفی شده اند شوبرت آواکیان و محمد مقدم کارهای برتری را در زمینه ی تنظیم ارائه دادند. محمد مقدم زمانی که با شهره به مدت طولانی کار کرد، تنظیم های زیبایی را انجام داد و همین طور کار او با خواننده های دیگر نیز ، نیز از زمره کارهای خوب بود.ر
*
کار«شوبرت آواکیان» هم در زمینه ی تنظیم، کاری مورد قبول است. همکاری طولانی شوبرت با لیلا فروهر نیز همکاری پُرثمری در زمینه ی تنظیم بود.ر
کار«شوبرت آواکیان» هم در زمینه ی تنظیم، کاری مورد قبول است. همکاری طولانی شوبرت با لیلا فروهر نیز همکاری پُرثمری در زمینه ی تنظیم بود.ر
*
در سال های اخیر نیز نامی دیگردر زمینه ی تنظیم شنیده شده است:«اندی جی».ر
در سال های اخیر نیز نامی دیگردر زمینه ی تنظیم شنیده شده است:«اندی جی».ر
*
اندی جی که بیش تر به واسطه ی همکاری با خانم گوگوش، نام اش بر سر زبان ها افتاد، آن طور که کارش گواهی می دهد، تنظیم کننده ی حرفه ای نیست. شوبرت آواکیان و محمد مقدم تنظیم کننده گان بهتر و حرفه ای تری هستند، یعنی کارتنظیم شان به شکلی است که خواننده می داند از کجا باید شروع به خواندن کند و شنونده ناگهانی و بدون هیچ مقدمه ای صدای خواننده را نمی شنود.ر
اندی جی که بیش تر به واسطه ی همکاری با خانم گوگوش، نام اش بر سر زبان ها افتاد، آن طور که کارش گواهی می دهد، تنظیم کننده ی حرفه ای نیست. شوبرت آواکیان و محمد مقدم تنظیم کننده گان بهتر و حرفه ای تری هستند، یعنی کارتنظیم شان به شکلی است که خواننده می داند از کجا باید شروع به خواندن کند و شنونده ناگهانی و بدون هیچ مقدمه ای صدای خواننده را نمی شنود.ر
*
شوبرت آواکیان و محمد مقدم این مسائل مهم در تنظیم آهنگ را خیلی خوب رعایت می کنند. در تنظیم هایی که این دو انجام داده اند به خوبی مشخص است که حس شعر و آهنگ را درک کرده اند ولی اندی جی ضعف کاملی در این زمینه دارد، چون زبان فارسی بلد نیست، متوجه ی مفهوم شعر نمی شود، به همین دلیل توانایی آهنگ سازی هم ندارد و تا الان هم هیچ آهنگی نساخته و این به دلیل همین بلد نبودن زبان فارسی است، بدون درک شعر که نمی توان آهنگ ساخت یا حتا تنظیم کرد. ر
شوبرت آواکیان و محمد مقدم این مسائل مهم در تنظیم آهنگ را خیلی خوب رعایت می کنند. در تنظیم هایی که این دو انجام داده اند به خوبی مشخص است که حس شعر و آهنگ را درک کرده اند ولی اندی جی ضعف کاملی در این زمینه دارد، چون زبان فارسی بلد نیست، متوجه ی مفهوم شعر نمی شود، به همین دلیل توانایی آهنگ سازی هم ندارد و تا الان هم هیچ آهنگی نساخته و این به دلیل همین بلد نبودن زبان فارسی است، بدون درک شعر که نمی توان آهنگ ساخت یا حتا تنظیم کرد. ر
*
در مصاحبه ای که اخیرن از«مهرداد آسمانی» در مجله ی«اپیزود» خواندم، سوالی در مورد تنظیم آهنگ ها مطرح شده بود که برای من کنجکاو خیلی جالب بود. مهرداد گفت که برای تنظیم آهنگ ها، دائم همراه تنظیم کننده است و بالای سر کارش می ایستد و از نظرات خود در تنظیم استفاده می کند. در حقیقت ، حرف مهرداد این بود که در کار تنظیم به تنظیم کننده کمک می کند، یعنی تنظیم کننده با یاری او، کار تنظیم را انجام می دهد. این حرف را من قبول دارم برای این که کار اندی جی در تنظیم ساخته های مهرداد که چه خانم گوگوش اجرا کردند و چه خود مهرداد، با کار تنظیم اش برای سایر خواننده ها بسیار تفاوت دارد. می توانید تنظیم های اندی جی را در اجراهای جدیدتر شهره ببینید. کاملن واضح است که کار اصلی اندی جی همینی است که در اجراهای شهره می بینیم و کار تنظیم اش در اجراهای خانم گوگوش با کمک و یاری صورت گرفته.ر
در مصاحبه ای که اخیرن از«مهرداد آسمانی» در مجله ی«اپیزود» خواندم، سوالی در مورد تنظیم آهنگ ها مطرح شده بود که برای من کنجکاو خیلی جالب بود. مهرداد گفت که برای تنظیم آهنگ ها، دائم همراه تنظیم کننده است و بالای سر کارش می ایستد و از نظرات خود در تنظیم استفاده می کند. در حقیقت ، حرف مهرداد این بود که در کار تنظیم به تنظیم کننده کمک می کند، یعنی تنظیم کننده با یاری او، کار تنظیم را انجام می دهد. این حرف را من قبول دارم برای این که کار اندی جی در تنظیم ساخته های مهرداد که چه خانم گوگوش اجرا کردند و چه خود مهرداد، با کار تنظیم اش برای سایر خواننده ها بسیار تفاوت دارد. می توانید تنظیم های اندی جی را در اجراهای جدیدتر شهره ببینید. کاملن واضح است که کار اصلی اندی جی همینی است که در اجراهای شهره می بینیم و کار تنظیم اش در اجراهای خانم گوگوش با کمک و یاری صورت گرفته.ر
*
اما با این حال باز هم اگر به تنظیم های آلبوم شب سپید نگاه کنیم کار مستقل اندی جی در تنظیم مدلی همصدا و همین طور ریمیکس طلاق کاملن مشخص هست. به نظر من در مدلی همصدا، اندی جی تنها کاری که انجام داده این است که تنظیم زیبای واروژان را خراب کرده. اگر قرار باشد که ترانه با تنظیم جدیدی اجرا شود باید تنظیم تغییر کند و کار تازه ای انجام گیرد. در مدلی همصدا همان تنظیم واروژان را می شنویم با این تفاوت که یک آدم مُبتدی آن را برهم زده است. تنظیم ریمیکس طلاق هم به همین شکل بی سلیقه و بسیار بد صورت گرفته و صداهایی که از این ترانه به گوش می رسد، به جز صدای خواننده، صداهای ناهنجاری است.ر
اما با این حال باز هم اگر به تنظیم های آلبوم شب سپید نگاه کنیم کار مستقل اندی جی در تنظیم مدلی همصدا و همین طور ریمیکس طلاق کاملن مشخص هست. به نظر من در مدلی همصدا، اندی جی تنها کاری که انجام داده این است که تنظیم زیبای واروژان را خراب کرده. اگر قرار باشد که ترانه با تنظیم جدیدی اجرا شود باید تنظیم تغییر کند و کار تازه ای انجام گیرد. در مدلی همصدا همان تنظیم واروژان را می شنویم با این تفاوت که یک آدم مُبتدی آن را برهم زده است. تنظیم ریمیکس طلاق هم به همین شکل بی سلیقه و بسیار بد صورت گرفته و صداهایی که از این ترانه به گوش می رسد، به جز صدای خواننده، صداهای ناهنجاری است.ر
*
به نظر من این ترانه های خوب قدیمی که کوله باری از خاطره با خود همراه دارند، ترانه های مقدسی هستند و اگر قرار است که دوباره اجرا شوند باید کسی تنظیم آن را انجام دهد که کارش، کار تازه ای محسوب شود و کسی باشد که در کار تنظیم مهارت کافی داشته باشد و شعر را بفهمد و کارش را بلد باشد.ر
به نظر من این ترانه های خوب قدیمی که کوله باری از خاطره با خود همراه دارند، ترانه های مقدسی هستند و اگر قرار است که دوباره اجرا شوند باید کسی تنظیم آن را انجام دهد که کارش، کار تازه ای محسوب شود و کسی باشد که در کار تنظیم مهارت کافی داشته باشد و شعر را بفهمد و کارش را بلد باشد.ر
*
آن چه که روشن و مشخص است این ست که اندی جی در مقایسه با شوبرت و محمد مقدم، تنظیم کننده ی ماهری نیست. حتا من از کار بندی که همراه خانم گوگوش در کنسرت ها می نوازند هم خوشم نیامد. با توجه به این که در چند کنسرت خانم گوگوش نیز حضور داشتم که دو تا از این کنسرت ها با مهرداد آسمانی بود، از کار اندی جی بر روی استیج راضی نبودم.ر
آن چه که روشن و مشخص است این ست که اندی جی در مقایسه با شوبرت و محمد مقدم، تنظیم کننده ی ماهری نیست. حتا من از کار بندی که همراه خانم گوگوش در کنسرت ها می نوازند هم خوشم نیامد. با توجه به این که در چند کنسرت خانم گوگوش نیز حضور داشتم که دو تا از این کنسرت ها با مهرداد آسمانی بود، از کار اندی جی بر روی استیج راضی نبودم.ر
*
باتوجه به آن چه که من دیدم اندی جی در ساختن بند هم توانایی چندانی ندارد. مثلن تار در بند گوگوش به چه کار می آید؟ آیا اگر رهبری این بند را آندرانیک بر عهده داشت، از تار استفاده می کرد؟ این نشان می دهد که اندی جی با استفاده از سازهایی که بتوانند سلو بزنند ، فقط تعداد بند را زیاد می کند اما این کار با کار موزیک خانم گوگوش هماهنگی ندارد و کار را ضعیف می کند. تار، سازی ست که بیش تر برای تکنوازی خوب است و نباید از آن استفاده ی هارمونیک کرد.ر
باتوجه به آن چه که من دیدم اندی جی در ساختن بند هم توانایی چندانی ندارد. مثلن تار در بند گوگوش به چه کار می آید؟ آیا اگر رهبری این بند را آندرانیک بر عهده داشت، از تار استفاده می کرد؟ این نشان می دهد که اندی جی با استفاده از سازهایی که بتوانند سلو بزنند ، فقط تعداد بند را زیاد می کند اما این کار با کار موزیک خانم گوگوش هماهنگی ندارد و کار را ضعیف می کند. تار، سازی ست که بیش تر برای تکنوازی خوب است و نباید از آن استفاده ی هارمونیک کرد.ر
*
سازهایی که با کار بندِ خانم گوگوش هماهنگی دارند، سازهای بادی و زهی هستند نه تار. و تا آن جا که من دیدم توانایی اندی جی در همین حد هست که با فلوت، تار و دو کیبورد، کار را اداره کند که آن هم هارمونیک نیست. وقتی که به موزیک گوش می دهی متوجه می شوی که همه دارند مثل هم می نوازند و این هم هارمونیک نیست، مضافن بر این که استفاده ی ایشان از چند نوازنده ی درجه ی دو هم مزید بر علت می شود که صدای درستی از بند به گوش نرسد.ر
سازهایی که با کار بندِ خانم گوگوش هماهنگی دارند، سازهای بادی و زهی هستند نه تار. و تا آن جا که من دیدم توانایی اندی جی در همین حد هست که با فلوت، تار و دو کیبورد، کار را اداره کند که آن هم هارمونیک نیست. وقتی که به موزیک گوش می دهی متوجه می شوی که همه دارند مثل هم می نوازند و این هم هارمونیک نیست، مضافن بر این که استفاده ی ایشان از چند نوازنده ی درجه ی دو هم مزید بر علت می شود که صدای درستی از بند به گوش نرسد.ر
*
به نظرم به جز ضعف و عدم توانایی اندی جی در اركستراسيون و ساز شناسی، ایشان آدم عصبی هم هستند. شاید کسانی که در کنسرت خانم گوگوش در دوبی حضور داشتند متوجه شده باشند که اندی جی روی صحنه و جلوی آن همه جمعیت چه گونه جواب خانم گوگوش را با پرخاشگری داد!!! من البته صدای شان را نمی شنیدم و نمی دانم چه به هم گفتند، اما چهره ی برافروخته و عصبانی اندی جی را خیلی خوب دیدم که حالت حرف زدن اش خیلی واضح نشان می داد که دارد با خانم گوگوش دعوا می کند، در حالی که چهره ی خانم گوگوش، چهره ی آرامی بود و در مقابل برخورد عصبی اندی جی هم، واکنش صبورانه ای از خود نشان دادند. راستش از طرز برخورد اندی جی با خانم گوگوش که هنرمندی پیش کسوت است خیلی ناراحت شدم و همان جا با خودم گفتم: ادب و نزاکت هم چیز خوبی ست، حیف که بعضی ها از آن بهره ای نبرده اند.ر
به نظرم به جز ضعف و عدم توانایی اندی جی در اركستراسيون و ساز شناسی، ایشان آدم عصبی هم هستند. شاید کسانی که در کنسرت خانم گوگوش در دوبی حضور داشتند متوجه شده باشند که اندی جی روی صحنه و جلوی آن همه جمعیت چه گونه جواب خانم گوگوش را با پرخاشگری داد!!! من البته صدای شان را نمی شنیدم و نمی دانم چه به هم گفتند، اما چهره ی برافروخته و عصبانی اندی جی را خیلی خوب دیدم که حالت حرف زدن اش خیلی واضح نشان می داد که دارد با خانم گوگوش دعوا می کند، در حالی که چهره ی خانم گوگوش، چهره ی آرامی بود و در مقابل برخورد عصبی اندی جی هم، واکنش صبورانه ای از خود نشان دادند. راستش از طرز برخورد اندی جی با خانم گوگوش که هنرمندی پیش کسوت است خیلی ناراحت شدم و همان جا با خودم گفتم: ادب و نزاکت هم چیز خوبی ست، حیف که بعضی ها از آن بهره ای نبرده اند.ر
*
من چون توجه ام به اندی جی و بند بود، فکرکردم فقط خودم متوجه ی این صحنه شدم، ولی بعد که با چند نفر از دوستانم که در کنسرت حضور داشتند در این باره صحبت کردم، متوجه شدم که آن ها نیز این صحنه را دیده اند و گفتند که این منظره ی نا مناسب را خیلی ها در کنسرت دیدند.ر
من چون توجه ام به اندی جی و بند بود، فکرکردم فقط خودم متوجه ی این صحنه شدم، ولی بعد که با چند نفر از دوستانم که در کنسرت حضور داشتند در این باره صحبت کردم، متوجه شدم که آن ها نیز این صحنه را دیده اند و گفتند که این منظره ی نا مناسب را خیلی ها در کنسرت دیدند.ر
*
چند وقت پیش هم یکی از دوستانم با یکی دو نفر از اعضای بند خانم گوگوش تماسی داشت و طی حرف های متعدد، متوجه شد آن ها نیز از اندی جی دل خونی دارند و می گویند که آدم بسیار عصبی و بی ادبی است و برخوردش با همه ی هنرمندان چه بزرگ و چه کوچک، پرخاشگرانه است. متاسفانه وجود این گونه مسائل، به کل کار آسیب می رساند.ر
چند وقت پیش هم یکی از دوستانم با یکی دو نفر از اعضای بند خانم گوگوش تماسی داشت و طی حرف های متعدد، متوجه شد آن ها نیز از اندی جی دل خونی دارند و می گویند که آدم بسیار عصبی و بی ادبی است و برخوردش با همه ی هنرمندان چه بزرگ و چه کوچک، پرخاشگرانه است. متاسفانه وجود این گونه مسائل، به کل کار آسیب می رساند.ر
*
این مطلبی بود که من خیلی مایل بودم آن را با شما در میان بگذارم.از توجه تان متشکرم.ر
این مطلبی بود که من خیلی مایل بودم آن را با شما در میان بگذارم.از توجه تان متشکرم.ر
*
برای وبلاگ دلکده
*
امیرمحمد. ق
*
*
یکم مهر ماه 1387 خورشیدی
*
*